به روایت عطف؛
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مراسم پاسداشت روز زبان فارسی و بزرگداشت روز فردوسی، امروز 24 اردیبهشت‌ماه، با حضور سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، غلامرضا امیرخانی رئیس سازمان و اسناد کتابخانه ملی، سفیر ارمنستان در ایران، جمعی از اعضای پیوسته و وابسته فرهنگستان و اهالی قلم و فرهنگ در کتابخانه ملی برگزار شد.
صالحی در ابتدای سخنان خود در این مراسم با بیان اینکه توفیقی است برای من که در این محفل فاخر در خدمت شما سرورگران گرامی هستم، به دغدغه شخصی خود درباره زبان فارسی اشاره کرد و گفت: زبان فارسی رکن اصلی هویت ایرانی است. من برداشت خودم درباره این گزاره را عرض می‌کنم، کاملاً روش است که زبان کارکردهای مختلفی اعم از عاطفی، ادبی، هنری و … دارد، اما زبان در بسیاری از حوزه‌های جهانی کارکرد هویتی هم دارد.
وی با بیان اینکه در ایران ما نیز اینطور است، افزود: وقتی از هویت صحبت می‌کنیم، هویت چند ضلع و برداشت دارد. از یک سو تشخص بخش و تمایزبخش است، فاصله با دیگری را تعریف می‌کند و از سوی دیگر- که به نظرم وجه مهمتری از بخش اول است- معنابخش، الهام‌بخش و روحی است برای کالبد یک ملت که اگر این روح کمرنگ و این معنا کم فروغ شود، یک جامعه و ملت احساس کم معنایی و شاید بی‌معنایی کند؛ لذا هویت، این دو شاخه و دو بال را حتماً با هم دارد: هم تشخص می‌بخشد و مانع از هضم شدگی می‌شود، و هم معنابخشی می‌کند و فرصت برای تپش زندگی به یک ملت ارائه می‌کند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه ابعاد هویت بسیار متنوع است، افزود: زبان فارسی رکن اصلی هویت ایرانی است و این زبان را نمی‌توانیم در کنار دیگر مؤلفه‌های هویت و در عرض آنها قرار دهیم.
صالحی با بیان اینکه شهید مطهری در کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» از ریچارد فرای نقل می‌کند که در برخی فرهنگ‌ها، زبان بیشتر از دین یا جامعه در ادامه دادن یا برجای ماندن آن فرهنگ جامعه، مؤثر است و این اصل در فرهنگ ایران راست می‌آید، گفت: طرح این نظر، شجاعت نظری را ایجاد می‌کند که ما به این نگاه بیشتر توجه کنیم که زبان فارسی اصلی‌ترین رکن هویت ایرانی است.
وی افزود: نکته مهم این است که زبان در مؤلفه‌های هویت ایرانی دیرپاترین مؤلفه است. دین، آداب و رسوم و … در معرض تحولات تاریخی قرار گرفتند اما زبان فارسی خط اتصالی روشنی دارد، فارسی جدید یا فارسی نوین یا فارسی دوره اسلامی که بیش از هزار و 100 سال قدمت دارد، فارسی میانه و فارسی باستان پیوندهای اتصالی عمیقی با یگدیگر دارند. اینگونه نیست که ما شاهد چند زبان باشیم. تحولات فارسی پس از اسلام، نسبت به فارسی دوره ساسانی بسیار کمتر بوده است اما خطوط مستمر این دوره‌های تاریخی قابل توجه است. در این مدت ما عملاً یا تقریباً با یک زبان روبرو هستیم. در این هزار و صد ساله تحولاتی راجع به مذهب پیدا کردیم، اما زبان فارسی متصل به فارسی میانه و باستان ادامه پیدا کرده است.
به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ همیشه این سؤال مطرح بوده که چرا وقتی فتوحات اسلامی صورت می‌گیرد و به ایران می‌آید، زبان تغییر نمی‌کند اما وقتی به مصر، شمال آفریقا و … وارد می‌شود، زبان را تغییر داده است؟ آیا فاتحان متفاوت عمل کرده‌اند؟ تاریخ این را نمی‌گوید.
وی ادامه داد: برداشت من این است که ظرف زبان فارسی می‌توانسته است حامل تفکرات دینی جدید باشد. چنین ظرفیتی در زبان فارسی بوده که به سرعت توانسته با دین و تمدن جدید نسبت برقرار کند؛ لذا نیازی به تغییر زبان پدید نیامده است. این ظرفیت تاریخی زبان فارسی منجر به این شده که نیازی به دگرگونی زبان نبوده است با همین نگاه هم وقتی اسلام می‌خواهد به سمت شبه قاره، پاکستان، هندوستان تا سین کیانگ چین حرکت کند، با ظرف زبانی زبان فارسی حرکت می‌کند؛ چون قدرت ارتباطی بیشتری از زبان عربی در این مناطق دارد.
صالحی با بیان اینکه قدیمی‌ترین، دیرپاترین و مستمرترین بخش هویتی ملت ایران را تشکیل می‌دهد، به نکته دیگری درباره زبان فارسی اشاره و اضافه کرد: ما دین را به عنوان یک جزء تفکیک‌ناپذیر از هویت ایرانی می‌دانیم و دین اسلام چنین اتفاقی را در فضای هویتی ایران در طول 1400 سال پدید آورده است. در این میان، زبان فارسی پیوند عمیقی با هویت دینی یافته است. پیوستگی زبان فارسی با هویت دینی خیلی عمیق است، از دوره سامانی شاخه‌های هویت سازی دینی زبان فارسی وجود دارد و می‌توان گفت هویت دینی در ایران در فضای زبان فارسی حرکت کرده است. اگر دین را بخشی از هویت ایران می‌دانیم که می‌دانیم و جامعه ایران را یک جامعه دیندار و اسلام‌مدار می‌شناسیم، باید گفت که دین‌داری این جامعه در بستر زبان فارسی حرکت کرده است و این اثبات‌پذیر است.
وی در ادامه به اقوام مختلف ایرانی اشاره کرد و افزود: جامعه ایرانی، جامعه اقوام در طول تاریخ از باستان تاکنون بوده است. بخشی از هویت ایرانی، رنگین‌کمانی اقوام است. تار و پود زبان فارسی توسط همه اقوام ایرانی بافته شده است. فرش زبان فارسی که به این زیبایی در اجزای مختلف و ترکیب وجود دارد، توسط اقوام ایرانی ساخته و پرداخته شده و به عنوان یک زبان میانجی و ارتباطی، مسئولیت وحدت و انسجام ملی را برعهده داشته است.
صالحی با بیان اینکه عملاً اقوام ایرانی به عنوان جزء لاینفک منابع ایران، کار مشترک تاریخی کرده و تلاش‌هایی که در حوزه زبان فارسی داشته‌اند، یادآور شد: بنابراین اگر ما از هویت ایران و هویت اقوام صحبت می‌کنیم، زبان فارسی بستر این هویت را در طول تاریخ ساخته و پرداخته است.
وزیر ارشاد همچنین در ادامه با اشاره به ظرفیت‌های زبان فارسی تصریح کرد: ضرب‌المثل‌هایی در زبان فارسی داریم و این ضرب‌المثل‌ها در زبان‌های دیگر نیز به کار می‌رود. این بخشی از هویت ماست؛ هویت ارتباطی و هویت اجتماعی که از حوزه ادبیات فارسی، شعرها و یا نثرهای زیبایی پدید آمده و به ضرب‌المثل تبدیل شده‌اند.
انتهای پیام/